ก้าวต่อไปของโปรตีนทางเลือกสู่อนาคตอาหารที่ยั่งยืน A Journey of Alternative Protein for the Future of Food

ก้าวต่อไปของโปรตีนทางเลือกสู่อนาคตอาหารที่ยั่งยืน
A Journey of Alternative Protein for the Future of Food

By:   สันติ อาภากาศ
Santi Abakaz
Co-founder of Bio Buddy
TASTEBUD LAB and Future Food Network
santi.tastebud@gmail.com

          ไม่ว่าจะเป็นพืชตระกูลถั่ว ธัญพืช เชื้อรา ผำ และสาหร่าย ล้วนเป็นแหล่งโปรตีนทางเลือกชนิดใหม่ที่กำลังได้รับความนิยมมากขึ้น โดยเฉพาะพืชตระกูลถั่วที่มีส่วนช่วยในการสร้างห่วงโซ่คุณค่าอย่างมีประสิทธิภาพ ตั้งแต่กระบวนการผลิตไปสู่การนำไปประยุกต์ใช้ ซึ่งถือว่ามีต้นทุนที่เหมาะสมกว่าโปรตีนจากแหล่งอื่นๆ เช่น บริษัท Impossible Foods และ Beyond Meat ที่นำวัตถุดิบจากพืช อาทิ ถั่วเหลือง ถั่วลันเตา ถั่วเขียว และข้าว มาพัฒนาเป็นผลิตภัณฑ์เบอร์เกอร์จากพืช ซึ่งสะท้อนให้เห็นว่ารสชาติและความยั่งยืนสามารถพัฒนาร่วมกันได้ นอกจากนี้ ผู้ประกอบการขนาดกลางและขนาดย่อมในประเทศไทยอย่าง มัดใจ (Mudjai) กำลังพัฒนานวัตกรรมโดยนำเห็ดแครง (Split Gill Mushroom) และขนุน มาสร้างสรรค์เป็นผลิตภัณฑ์อาหารจากพืชที่ไม่ผ่านการแปรรูป (Wholefood) และเนื้อสัตว์จากพืชที่แสนอร่อย ขณะเดียวกันโครงการ PROJECT EADEN ได้พัฒนาเส้นใยโปรตีนจากพืชที่สามารถรับประทานได้ ซึ่งคล้ายคลึงกับเส้นใยที่ใช้ในอุตสาหกรรมสิ่งทอ อากาศยาน และยานยนต์ โดยมีการเลียนแบบเนื้อสัมผัสและลักษณะปรากฎที่คล้ายกับเส้นใยจากเนื้อสัตว์ ซึ่งเส้นใยจะมีความบางเหมือนเส้นด้าย ก่อนที่จะนำมาพันรอบแกนและผ่านเครื่องจักรเพื่อรวมเส้นใยจนกลายเป็นผลิตภัณฑ์สุดท้าย

นวัตกรรมการเพาะเลี้ยงเซลล์ในห้องทดลอง
          จากความล้ำหน้าของผู้นำทางด้านเทคโนโลยีการเพาะเลี้ยงเซลล์ในห้องทดลอง ไม่ว่าจะเป็นบริษัท Upside Foods ที่ได้มุ่งเน้นการผลิตไปที่เนื้อสัตว์เพาะเลี้ยงในห้องทดลองรูปแบบต่างๆ ได้แก่ ลูกชิ้นวัว เนื้อไก่ และเนื้อเป็ด บริษัท Hoxton Farms ที่เพิ่งเปิดตัวผลิตภัณฑ์ไขมันจากการเพาะเลี้ยงเซลล์ (Cultivated Fat) นอกจากนี้บริษัท BlueNalu กำลังจะขยายตลาดไปยังกลุ่มผลิตภัณฑ์อาหารทะเลเพาะเลี้ยงจากเซลล์อีกด้วย ซึ่งถือเป็นทางเลือกที่นำมาใช้ทดแทนทรัพยากรทางทะเลจากการประมง โดยในปี พ.ศ. 2566 มีบริษัทจดทะเบียนที่ประกอบกิจการเกี่ยวกับเนื้อสัตว์เพาะเลี้ยงทั่วโลก จำนวน 174 ราย ซึ่งเพิ่มขึ้นจากปี พ.ศ. 2565 ที่มีจำนวน 166 ราย (ส่วนใหญ่เป็นบริษัทที่ผลิตเนื้อสัตว์เพาะเลี้ยงในรูปแบบวัตถุดิบหรือผลิตภัณฑ์)   

การลงทุนและการเติบโตของตลาด
          อุตสาหกรรมโปรตีนทางเลือกกำลังเติบโตอย่างรวดเร็ว จากการสนับสนุนด้านการลงทุนและนวัตกรรม โดยรายงานของ Bloomberg ได้คาดการณ์ว่ามูลค่าการจำหน่ายของผลิตภัณฑ์โปรตีนจากพืชจะเพิ่มขึ้นจาก 30 พันล้านเหรียญดอลลาร์สหรัฐฯ เป็นมูลค่ากว่า 160 พันล้านเหรียญดอลลาร์สหรัฐฯ ในอีก 10 ปีข้างหน้า

          ในขณะเดียวกัน ผลิตภัณฑ์ประเภทโปรตีนเพาะเลี้ยงก็กำลังได้รับความนิยมเพิ่มขึ้นเช่นเดียวกัน ซึ่งพบว่ามีมูลค่าการลงทุนที่สูงถึง 3.1 พันล้านเหรียญดอลลาร์สหรัฐฯ โดยรายงานจาก AgFunder ในปี พ.ศ 2567 พบข้อมูลที่น่าสนใจว่า “ผู้ตอบแบบสำรวจร้อยละ 15 ยังคงเชื่อว่าในปี พ.ศ. 2567 อุตสาหกรรมโปรตีนทางเลือกจะได้รับการสนับสนุนด้านการลงทุนสูงสุด โดยเฉพาะผลิตภัณฑ์ในกลุ่มเนื้อสัตว์เพาะเลี้ยงจากเซลล์และผลิตภัณฑ์ที่ผ่านกระบวนการหมักแบบแม่นยำ (Precision Fermentation) แต่ทั้งนี้ ผู้ตอบแบบสำรวจส่วนใหญ่มีการลงทุนอยู่ในกลุ่มอุตสาหกรรมโปรตีนทางเลือกมาก่อนแล้ว”

          Legumes (pulses), grains, fungi, Wolffia, and algae are emerging as popular alternative protein sources. Legumes, in particular, offer optimized value chains from production to application and are often more cost-effective. Impossible Foods and Beyond Meat have reimagined the burger with a variety of optimized plant-based substitute proteins derived from soy, pea, mung bean, and rice, demonstrating that taste and sustainability can coexist. Thai SMEs such as Mudjai are eager to find innovative ways to incorporate splitgill mushroom and jackfruit into delicious, regenerative wholefood, plant-based food and plant-based meat. PROJECT EADEN produces edible plant-based protein fibers, similar to those already being used by the textiles, aerospace, and automotive industries, that mimic the texture and appearance of animal meats. The fibers start out thin, like thread, and increasingly are built upon and wound around spools and fed into a machine that bundles the fiber together into the finished product.

Cultivated Innovation  
          Beyond the fields, food tech leaders that cultivate the future of food Upside Foods focus on producing cultivated beef meatballs, chicken, and duck, and Hoxton Farms recently introduced cultivated fat. BlueNalu is considering expanding the cultivated seafood, giving a renewable alternative to depleting our fisheries. Globally, the number of publicly disclosed cultivated meat pioneers (mainly focused on cultured meat inputs or end products) increased to 174 in 2023 from 166 in 2022.

Investment and Market Growth
          The alternative protein sector is flourishing, garnering major investment and driving innovation. According to Bloomberg, sales of plant-based solutions will increase from over $30 billion now to more than $160 billion over the next decade.

          Cultivated protein is also gaining traction, with a total investment of $3.1 billion. According to the AgFunder report of 2024, “Surprisingly, 15% of respondents still believe alternative protein will garner the most funding in 2024, with cultivated meat and precision fermentation particularly mentioned. The caveat is that most of those respondents are deeply invested in alt protein.”